Zaćma – czym jest i jak ją rozpoznać?

Zaćma to jedna z najczęstszych przyczyn pogorszenia widzenia u osób dorosłych i starszych. Dobra wiadomość jest taka, że da się ją skutecznie leczyć, a współczesna operacja zaćmy to jeden z najbardziej przewidywalnych zabiegów w okulistyce. Zanim jednak do niego dojdzie, trzeba ją rozpoznać – u siebie albo u bliskich.Czym jest zaćma?

W środku oka znajduje się soczewka – przezroczysta „szybka”, która skupia światło na siatkówce. Gdy jesteśmy młodzi, jest przejrzysta i elastyczna.

Zaćma to sytuacja, w której ta soczewka:

• mętnieje,

• traci swoją przezroczystość,

• coraz gorzej przepuszcza i skupia światło.

Efekt? Obraz, który widzimy, staje się:

• zamglony,

• mniej kontrastowy,

• jakby „za brudną szybą”.

Zaćma najczęściej jest związana z wiekiem – wtedy mówimy o zaćmie starczej. Może jednak pojawić się także:

• u osób młodszych (np. po urazie, przy niektórych chorobach, po sterydach),

• a nawet u noworodków (zaćma wrodzona – to osobny temat).

Jakie są objawy zaćmy?

Zaćma nie pojawia się z dnia na dzień. Rozwija się stopniowo, często latami. Wiele osób początkowo tłumaczy objawy „zmęczeniem”, „brudnymi okularami”, „gorszym światłem”.

Na co zwrócić uwagę?

1. Zamglone, jakby „przydymione” widzenie

Najbardziej typowe wrażenie:

• widzę jak przez zmatowioną szybę,

• obraz nie jest wyraźny mimo nowych okularów,

• brakuje „ostrości” i kontrastu.

Czasem pacjent mówi: „Widzę niby wszystko, ale jakby brakowało mi wyrazistości, szczególnie w gorszym oświetleniu”.

2. Gorsze widzenie w słabym świetle

Osoby z zaćmą często zauważają, że:

• dużo gorzej widzą wieczorem,

• czytanie w słabym świetle stało się trudniejsze,

• prowadzenie samochodu po zmroku jest męczące lub wręcz niemożliwe.

Dzieje się tak, bo „zmętniała” soczewka przepuszcza mniej światła – szczególnie w gorszych warunkach oświetleniowych zaczyna to bardzo przeszkadzać.

3. Problemy z oślepianiem, światłowstręt

Zaćma nie tylko „odbiera” światło, ale też je rozprasza. Objawy:

• oślepianie przez światła samochodów nadjeżdżających z przeciwka,

• silne odblaski od słońca, śniegu, mokrej jezdni,

• halo, poświaty wokół jasnych źródeł światła.

W efekcie jazda nocą albo w słoneczne dni staje się bardzo niekomfortowa.

4. Zmiana widzenia kolorów

Przy zaćmie barwy:

• stają się bardziej żółtawe, „brudne”,

• tracą intensywność, szczególnie odcienie niebieskie.

Często pacjent sam tego nie zauważa, bo proces postępuje powoli – ale po operacji mówi:
„Nie wiedziałem, że kolory mogą być aż tak żywe!”

5. Częsta zmiana okularów… bez spektakularnej poprawy

W zaćmie soczewka zmienia nie tylko przejrzystość, ale i swoją „moc” optyczną. Możesz zauważyć, że:

• często wymieniasz okulary,

• chwilowo jest trochę lepiej, ale efekt nie jest zadowalający,

• nadal masz wrażenie, że coś przeszkadza, mimo „dobrych okularów”.

Czasem u krótkowidzów występuje ciekawa sytuacja:
zaćma „dodaje” plusów, przez co na jakiś czas poprawia się czytanie z bliska bez okularów – paradoksalnie niektórzy mówią, że „młodnieją z oczami”. To jednak chwilowe – później widzenie ogółem się pogarsza.

6. Różnica między oczami

Zaćma może rozwijać się:

• asymetrycznie – jedno oko słabsze, drugie „ciągnie” widzenie,

• lub w różnym tempie w obu oczach.

Jeżeli zauważasz, że jedno oko:

• jest wyraźnie gorsze,

• gorzej radzi sobie w ciemności,

• gorzej „łapie ostrość”,

– to zdecydowanie sygnał, by skontrolować wzrok u okulisty.

Jak odróżnić zaćmę od innych problemów?

W praktyce pacjent sam nie musi rozstrzygać, czy to zaćma, czy coś innego – od tego jest lekarz. Warto jednak znać kilka różnic:

• Wada wzroku (np. krótkowzroczność, nadwzroczność)
  – zwykle dobrze się poprawia w okularach lub soczewkach; obraz po korekcji jest ostry.

• Zaćma
  – nawet w okularach obraz bywa zamglony, mało kontrastowy, z odblaskami.

• Choroby siatkówki (np. AMD)
  – częściej powodują zniekształcenia obrazu (falujące linie, brak fragmentu pola widzenia, „plamy” w centrum), szczególnie przy czytaniu.

Często zaćma i inne schorzenia występują jednocześnie – dlatego tak ważne jest pełne badanie okulistyczne, nie tylko „dobór okularów”.

Jak lekarz rozpoznaje zaćmę?

Rozpoznanie zaćmy jest dla okulisty dość proste, ale wymaga prawidłowego badania. Zwykle obejmuje ono:

1. Wywiad – pytania o objawy, tempo ich narastania, choroby ogólne (cukrzyca, leki, wcześniejsze urazy oka).

2. Pomiar ostrości wzroku – do dali i do bliży, z korekcją i bez.

3. Badanie w lampie szczelinowej – okulista ogląda przedni odcinek oka, w tym soczewkę. Tutaj najczęściej widzi:

   • zmętnienia w soczewce,

   • ich lokalizację (jądro, korę, tylną część soczewki),

   • stopień nasilenia zmian.

4. Czasem dodatkowo:

   • badanie dna oka (aby ocenić stan siatkówki i nerwu wzrokowego),

   • pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego,

   • badania pomocnicze, jeśli planowana jest operacja.

Na tej podstawie lekarz może określić:

• czy zaćma jest już przyczyną Twoich dolegliwości,

• w jakim jest stadium,

• czy to już czas na operację, czy jeszcze można spokojnie obserwować.

Czy zaćma boli?

To częste pytanie.
Klasyczna, „zwykła” zaćma nie boli.

Objawy to:

• zamglenie widzenia,

• gorsze widzenie w ciemności,

• odblaski, halo,

• zmiana barw, częste zmiany okularów.

Jeśli pojawia się nagły, silny ból oka, zaczerwienienie, nudności, gwałtowne pogorszenie widzenia – to zwykle jest inny problem (np. ostry atak jaskry) i wymaga pilnej pomocy lekarskiej.

Kiedy zgłosić się do okulisty z podejrzeniem zaćmy?

Warto umówić wizytę, jeśli:

• masz powyżej 50–60 lat i zauważasz stopniowe pogarszanie widzenia,

• nowe okulary nie dają satysfakcjonującej poprawy,

• gorzej widzisz po zmroku, za kierownicą,

• przeszkadzają Ci odblaski, światła samochodów oślepiają bardziej niż kiedyś,

• masz wrażenie, że kolory są mniej intensywne, bardziej „żółtawe”,

• różnica między jednym a drugim okiem jest wyraźna.

Nie trzeba czekać, aż „zaćma dojrzeje” do kompletnej ślepoty – to mit z dawnych czasów.
Współcześnie operuje się zaćmę wtedy, gdy realnie zaczyna przeszkadzać w życiu: w pracy, prowadzeniu auta, czytaniu, funkcjonowaniu na co dzień. Jeśli szukasz sprawdzonej kliniki okulistycznej, zapoznaj się z ofertą specjalistów z Libermedic.

Co dalej po rozpoznaniu zaćmy?

To już temat na osobny artykuł, ale w dużym skrócie:

• Jedyną skuteczną metodą leczenia zaawansowanej zaćmy jest operacja wymiany soczewki.

• W czasie zabiegu usuwa się własną, zmętniałą soczewkę i wszczepia sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową.

• Współczesne soczewki mogą nie tylko przywrócić przejrzystość widzenia, ale też:

  • skorygować krótkowzroczność/nadwzroczność,

  • skorygować astygmatyzm (soczewki toryczne),

  • w wielu przypadkach umożliwić lepsze widzenie do daleka i bliży (soczewki wieloogniskowe, EDOF).

Dlatego rozpoznanie zaćmy to nie wyrok, lecz raczej krok do zaplanowania optymalnego momentu zabiegu i dobrania odpowiedniego typu soczewki.

Podsumowanie – najważniejsze wnioski

• Zaćma to zmętnienie soczewki oka, prowadzące do zamglenia widzenia, zwłaszcza w słabym świetle, z towarzyszącymi odblaskami, problemami w nocy i zmianą widzenia barw.

• Objawy zwykle pojawiają się stopniowo, dlatego łatwo je zbagatelizować – „to tylko wiek”.

• Kluczem do rozpoznania jest badanie u okulisty z oceną soczewki w lampie szczelinowej.

• Nie warto czekać, aż zaćma będzie „bardzo zaawansowana” – współczesna medycyna pozwala bezpiecznie i skutecznie usunąć zaćmę i przy okazji skorygować wadę wzroku.

Jeśli masz wrażenie, że Twój świat „matowieje”, gorzej widzisz po zmroku, a nowe okulary nie rozwiązują problemu – to dobry moment, żeby umówić się na kontrolę. Im wcześniej zaćma zostanie rozpoznana, tym spokojniej można zaplanować dalsze leczenie.

Artykuł sponsorowany